ESB: Brabant in goede positie om sleuteltechnologieën verder te ontwikkelen
sleuteltechnologieën
In de publicatie Brabant in goede positie om sleuteltechnologieën verder te ontwikkelen van Economisch Statistische Berichten (ESB) analyseert men de positie van Nederlandse regio's op het gebied van de tien strategische technologieën waar de Nederlandse overheid de komende jaren op inzet. Wat zijn de kansen op deze gebieden en wat zijn de regionale verschillen? In dit artikel zetten we de belangrijkste inzichten uit deze publicatie op een rij, gaan we in op de regionale verschillen en bespreken we de beleidsaanbevelingen die gedaan worden.
Benieuwd naar de sleuteltechnologieën en wat ze inhouden? Klik hier om de definities uit het onderzoek van ESB te lezen.
1. Geïntegreerde fotonica is de technologie die geavanceerde optische systemen integreert in één fotonische chip. Er bestaan talrijke toepassingen, onder meer in lithografische systemen voor de halfgeleiderindustrie, draadloze optische communicatie en medische apparatuur.
2. Bij de sleuteltechnologie Quantum gaat het om supersnelle computers, veilige communicatie over lange afstand en supernauwkeurige metingen.
3. Bij Procestechnologie (waaronder procesintensificatie) gaat het om het ontwerpen van groene chemische productieprocessen waarbij onder andere gebruik wordt gemaakt van duurzame, biologische grondstoffen.
4. Biomoleculaire & celtechnologie is een veld in de biotechnologie, gericht op ontwikkelingen op het gebied van cellen en moleculen, zoals RNA en eiwitten/metabolieten. Talrijke toepassingen vinden onder meer plaats in de gezondheidzorg, zaadveredeling, voedselindustrie en de (bio-)chemische industrie.
5. De sleuteltechnologie Beeldvormingstechnologie maakt het mogelijk om beelden te genereren, te analyseren, te visualiseren en te dupliceren. Toepassingen vinden onder andere plaats in de medische sector (scanners), de landbouw en in de veiligheidssector.
6. Bij Mechatronica & optomechatronica gaat het om het ontwerpen van complexe systemen en gerelateerde besturings- en regeltechnieken. Optomechatronica betreft specifiek de integratie van optische technologie in zulke systemen. Toepassingen vinden hun weg in onder meer de halfgeleiderindustrie, 3D-printen, medische apparatuur, lucht- en ruimtevaartindustrie, en robotica.
7. Kunstmatige intelligentie & datawetenschap is een systeemtechnologie die grote hoeveelheden data verwerkt en modellen laat leren om onder meer generatieve taken uit te voeren. Generatieve AI produceert automatisch content op basis van bestaande data. Bij datawetenschap gaat het om het verzamelen, verwerken en exploiteren van gegevens om tot nieuwe inzichten te komen.
8. De sleuteltechnologie Energiematerialen behelst technologie om in materialen duurzame energie op te slaan en te converteren. Dit is cruciaal voor onder andere batterijtechnologie, waterstof en warmteopslag.
9. Halfgeleiders betreft een sleuteltechnologie die micro-componenten voor een chip ontwikkelt en dit integreert in producten en systemen. Er bestaan talrijke toepassingen in onder andere de auto-industrie, de medische sector, de computerindustrie en de communicatiesector.
10. Bij Cyberveiligheid gaat het om technologieën die erop zijn gericht om schade te voorkomen of te herstellen bij storing, uitval of misbruik van een informatiesysteem.
Belangrijkste inzichten
-
Uit de publicatie blijkt dat Nederland onder druk staat in de ontwikkeling van strategische sleuteltechnologieën, ondanks de landelijke focus op tien prioritaire gebieden zoals quantum, kunstmatige intelligentie en halfgeleiders.
-
Een analyse van patentdata laat zien dat het Nederlandse aandeel in mondiale patenten in deze technologieën sinds 2000 aanzienlijk is gedaald. Dit is zorgwekkend, omdat patenten vaak een indicator zijn van technologische innovatiekracht en het vermogen om internationaal concurrerend te blijven.
-
De achteruitgang is het meest uitgesproken in beeldvormingstechnologie, optomechatronica en quantum. In deze technologieën heeft Nederland zijn positie sneller verloren dan in andere gebieden. Dit betekent dat het land minder nieuwe innovaties en toepassingen ontwikkelt, wat kan leiden tot een verminderde economische concurrentiekracht.
-
De snelle opkomst van China als technologische grootmacht speelt hierbij een grote rol. Waar China in 2000 nauwelijks een aandeel had in deze sleuteltechnologieën, heeft het land inmiddels een leidende positie met een aandeel van meer dan 25% in vrijwel alle onderzochte technologieën. Dit benadrukt de hevige concurrentie waarmee Nederland te maken heeft.
- Ondanks deze negatieve trend zijn er ook positieve signalen. Noord-Brabant, de technologische motor van Nederland, heeft in sommige complexe technologieën een sterke positie weten te behouden. De provincie heeft bijvoorbeeld aanzienlijke technologische competenties opgebouwd in kunstmatige intelligentie, optische systemen en halfgeleiders, wat het potentieel biedt om verder te groeien en de concurrentiepositie te versterken.
- Noord-Brabant is in staat geweest om een relatief sterke positie te behouden in deze technologieën, zelfs in vergelijking met andere Europese regio’s. Dit geeft aan dat er nog steeds kansrijke gebieden zijn waar Nederlandse regio's kunnen excelleren, mits er gerichte investeringen en beleidsmaatregelen worden genomen.
regionale verschillen
De publicatie toont duidelijk aan dat technologische competenties ongelijk verdeeld zijn over de Nederlandse provincies. Noord-Brabant is de uitgesproken technologie-regio van Nederland met relevante competenties in zes van de tien sleuteltechnologieën, waaronder complexe technologieën als optische systemen, kunstmatige intelligentie en halfgeleiders. Noord-Holland deelt enkele van deze competenties, met name op het gebied van kunstmatige intelligentie en beeldvormingstechnologie, terwijl Zuid-Holland zich onderscheidt in quantumtechnologie. Opvallend is dat geen enkele provincie in Nederland een sterke positie heeft in cyberveiligheid. Dit geeft aan dat sommige van de geselecteerde sleuteltechnologieën mogelijk minder geschikt zijn voor nationale focus. Regio’s zoals Limburg hebben een relatief sterke positie in minder complexe technologieën zoals procestechnologie, maar zijn hierdoor kwetsbaarder voor internationale concurrentie. Bekijk hieronder hoe het zit in jouw regio.
wat betekent dit voor technologiebeleid?
Voor een effectief technologiebeleid worden een aantal aanbevelingen gedaan. Zo wordt geadviseerd om een duidelijke regionale invulling te geven aan de nationale strategie. Dit houdt in dat beleidsmakers zich moeten richten op de bestaande competenties in elke regio en niet blindelings moeten inzetten op alle tien de technologieën in alle regio’s. Voor Noord-Brabant is het bijvoorbeeld zinvoller om te focussen op complexe technologieën waarin de provincie al goed presteert, zoals (opto)mechatronica en kunstmatige intelligentie, dan op minder kansrijke gebieden zoals cyberveiligheid. Daarnaast is samenwerking met Europese regio’s een belangrijke aanbeveling. Door strategische partnerschappen te vormen met regio’s die aanvullende competenties hebben, kunnen Nederlandse regio’s sneller en effectiever technologische vooruitgang boeken. Deze internationale samenwerking wordt echter nog onvoldoende benut, wat een gemiste kans is voor het versterken van de technologische positie van Nederland.
