Jan Brands: Directeur Cultuurconnectie
Barbara Brouwer: Directeur Phoenix Cultuur Meierijstad, initiatiefnemer CHV Academy, Circle of Talent

Als de coronacrisis iets heeft bewezen, dan is het wel de grote waarde van kunst en cultuur. Het was een heftige en moeilijke tijd voor alle werkenden binnen de sector kunst en cultuur. In maart 2020 vielen de activiteiten in één klap stil. De meer dan honderd medewerkers van Phoenix Cultuur, waarvan de meeste docent zijn, kwamen thuis te zitten, net als de ruim 2.000 leerlingen en cursisten. Onze docenten hebben zichzelf in hoog tempo opnieuw uitgevonden om online les te kunnen geven, zowel in de vrije tijd als in het onderwijs. Zo konden we een groot deel van de cursisten toch bedienen, al vielen de sociale aspecten van het lesgeven, elkaar ontmoeten, samen kunst beoefenen, het contact buiten de lessen om, allemaal weg. Dit jaar konden we een deel van de jongeren niet meer voldoende motiveren omdat ze voor school al voortdurend online bezig waren. En er haakten meer cursisten af. Met de volledige heropening op 5 juni geven we weer live les en proberen we nog zoveel mogelijk lessen in te halen als de cursisten dit ook willen en kunnen. We zijn begonnen om de balans op te maken en gaan niet geleverde lessen restitueren. Dit zorgt natuurlijk voor een flinke omzetdaling in dit seizoen.

Cultuurconnectie is als landelijke brancheorganisatie heel snel in de eerste lockdown aan de slag gegaan met een eigen brancheprotocol, zodat er veilig gewerkt kon worden. We hebben uitgezocht welke online tools het beste werken en konden dankzij de financiering door steunstichtingen gratis Zoom-accounts regelen voor zo’n 4.000 docenten in het hele land. Inmiddels zijn er meer dan 150.000 sessies bekeken door 600.000 leerlingen. Er kwam ook een zeer breed samengestelde Taskforce die de schade voor de sector heeft becijferd en noodzakelijke extra maatregelen op de agenda heeft gezet. Daardoor waren we bij de eerste sectoren die extra steunpakketten ontvingen. Ook heeft de minister van OC&W zich mede dankzij de lobby sterk gemaakt om bij provincies en gemeenten aandacht voor en steun aan de sector te verlenen en is er geld voor de sector naar het gemeentefonds gegaan. De gelden die naar de gemeenten gingen, waren niet zwaar geoormerkt, waardoor elke gemeente er anders mee kon omgaan. Uit een kleine enquête die Cultuurconnectie voor de Taskforce heeft uitgezet, bleek dat met name kleine gemeenten en kleine organisaties moeite hadden met het uitvoeren van de regelingen. We zagen ook dat provincies dan ondersteunden en vaak snel met extra steunmaatregelen kwamen. Zij hadden de kunst- en cultuursector in veel gevallen beter in beeld dan die gemeentes. Het zou goed zijn als provincies deze rol in de toekomst blijven vervullen.

Zorgen

Meierijstad is een middelgrote gemeente die de zaken goed op orde heeft. Zij hebben alle coronagelden voor cultuur ingezet voor de organisaties, verenigingen en instellingen in de kunst en cultuur. Er is in Meierijstad ook een tijdelijke subsidieregeling voor makers ingericht. Zelf hanteren we bij Phoenix Cultuur de Fair Practice Code, zodat medewerkers met een dienstverband én zzp’ers een volwaardig tarief krijgen. In de eerste lockdown hebben we een voorschotregeling getroffen voor de docenten, zodat ze uren konden declareren die ze later zouden invullen. Ook de coronacompensatie die wij als organisatie in 2020 van de gemeente ontvingen, hebben we bestemd voor alle extra uren en inspanningen die docenten moesten leveren om online les te gaan geven. Met de compensatie in 2021 zullen we dat opnieuw doen. Onze zorgen hebben echter niet alleen betrekking op de financiële situatie van de werkenden in onze sector, veel docenten zijn daarnaast vooral uitvoerend musicus, theatermaker en kunstenaar en ook dat lag helemaal plat. Velen hebben inmiddels door de crisis andere keuzes gemaakt en zijn verloren voor de sector: theatertechnici, docenten, makers. Die krijg je niet meer gemakkelijk terug in de branche. Ook verwachten we dat jonge mensen die docent, kunstenaar, musicus of danser wilden worden, om begrijpelijke economische redenen niet meer kiezen voor dit prachtige vak. Hoe ziet de toekomst van de mooie wereld van de kunst en cultuur er dan uit? Als sector zijn we hier, in samenwerking met de overheid, ook verantwoordelijk voor.

Heel gewoon?

Met bijna zeven miljoen actieve kunstbeoefenaars, mensen die dus op wekelijkse basis iets doen, is kunst en cultuur in economisch en sociaal opzicht van enorm belang voor de hele Nederlandse samenleving. We waren de coronacrisis niet doorgekomen als er geen cultuur was geweest: geen boek om te lezen, geen muziek om te beluisteren en geen film of livestream om te kijken. De sector draagt voor 3,7% bij aan het BNP, meer dan de landbouw. Er zingen meer mensen actief in koren dan er op voetbal zitten. We moeten dat nog veel en vaak uitleggen, omdat voor lief genomen wordt wat al die mensen doen – ook door henzelf. Erfgoedclubs vinden meestal niet dat ze met kunst en cultuur bezig zijn; de vrijwilligers ‘werken bij een erfgoedmuseum’. Als je aan iemand die in een koor zingt vraagt: doe jij aan kunst en cultuur, zegt hij nee, want ik zing. Iemand die voetbalt, zal er nooit aan twijfelen dat hij ‘sport beoefent’. Kunst en cultuur is van en voor iedereen, dat is de basis voor goed beleid. Het zou goed zijn als we bewust en trots al die mooie dingen kunnen blijven doen.

Waardevol

Veel van de zeven miljoen Nederlandse beoefenaars van amateurkunst wonen in Noord-Brabant. Vaak wordt het niet onder kunst en cultuur geschaard, maar de festivals, het culturele erfgoed en de Dutch Design Week horen daarbij en bepalen mede de toeristische aantrekkingskracht van de provincie. In het sociaal domein worden prachtige projecten ontwikkeld en we zijn actief in het onderwijs. Maar kunst en cultuur heeft ook een waarde in zichzelf: mensen genieten van concerten, schilderijen, dans, theater. Het bedrijfsleven en zijn belangenbehartigers herkennen in toenemende mate de waarde van kunst en cultuur en het belang van educatie. Daarin investeren is investeren in de medewerkers van de toekomst en hun 21e-eeuwse skills: creativiteit, verbeelding en zelfvertrouwen. Een gemeenschap waar kunst en cultuur floreert, is interessant en fijn om te leven, te wonen en te werken. Dat trekt ook nieuwe mensen aan. Wanneer het bedrijfsleven inzet op kunst en cultuur, is het voor de gemeente extra interessant om er aandacht aan te geven. Het daarvoor benodigde netwerk en die betrokkenheid moet je op lokaal niveau ontwikkelen.

Toekomst

De Circle of Talent in gemeente Meierijstad past in die lijn. Een aantal grote bedrijven heeft samen met CHV Academy - een initiatief van Phoenix Cultuur -, de gemeente en het onderwijs een behoorlijke investering gedaan, waardoor alle kinderen in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs structureel professionele kunst- en cultuureducatie krijgen. Goed beschouwd is een investering in cultuureducatie daarnaast ook een investering in zorg voor de jeugd. Als je een kunstprofessional voor een klas of een groep zet, kan elk kind dankzij de kunsten zichzelf zijn en zich ontwikkelen. Dat is altijd gelijkwaardig en inclusief. Het uitgangspunt van gelijkwaardigheid en eigen ontwikkeling via kunst en cultuur in de klas zou de komende maanden ook kunnen bijdragen aan het wegwerken van de achterstanden die scholieren hebben opgelopen door de coronamaatregelen. Op deze manier investeren we in de toekomst van onze kinderen en jongeren én in werkgelegenheid voor onze kunstprofessionals.

Cultuur overstijgt verschillende domeinen

Achter de schermen is de afgelopen periode heel veel bereikt voor de sector. Door corona hebben we een sterke lobby kunnen inrichten. Vanuit de cultuur, de sport en de recreatie trokken we gezamenlijk op om de belangen te behartigen. De crisis heeft ons ook duidelijk gemaakt waar versterking nodig is. Het logische verband tussen kunst en cultuur en dat wat mensen in hun vrije tijd en in hun werk doen, is een punt waar we als sector sterk op moeten inzetten. Alle overheidslagen hanteren schotten tussen alle domeinen. Kunst en cultuur hebben echter voor al die domeinen betekenis en inwoners bewegen zich ook in al die domeinen. Dat vraagt om ontschotting en een integrale benadering. Verder is het belangrijk dat provincie én gemeenten een klimaat creëren waarin kunst en cultuur kan floreren: de amateurkunst, het onderwijs, de vrije tijd en de professionele kunsten. Dat betekent investeren in arbeidsplaatsen, in werkgelegenheid voor onze sector. Dat heeft een grote economische en sociale waarde. En het gaat daarbij dus niet alleen om subsidie, het gaat ook om aandacht, waardering en het letterlijk en figuurlijk creëren van ruimte.

Beleid

Noord-Brabant is superrijk aan kunst en cultuur. Het is essentieel dat de provincie het goede voorbeeld geeft, trots is op wat er aan bijzonders gebeurt en op de kaart zet wat cultuur allemaal kan betekenen voor een gemeente en voor de provincie als geheel in relatie tot het vestigingsklimaat en het welzijn van iedereen in de samenleving. Het zou goed zijn als er duurzaam geïnvesteerd wordt in bestaande structuren, makers, organisaties en ontwikkelingen die succesvol zijn. De subsidieregelingen, impulsregelingen, stimuleringsregelingen vereisen voortdurend projectmatig werken en nieuwe ontwikkelingen. Dit is vooral gericht op de korte termijn, terwijl het juist ook zo belangrijk is om te investeren in de toekomstbestendigheid en het uitbouwen en doorontwikkelen van bestaande kwalitatief goede initiatieven, en dus in de lange termijn. Ook is er grote behoefte aan een landelijk referentiekader of een wet waarin vastligt wat de taak is van elke overheidslaag met betrekking tot kunst en cultuur. Een dergelijke wet is er wel voor het bibliotheekwerk en zou ook in onze sector duidelijkheid brengen. Het is aan de sector en aan de overheid om met elkaar in gesprek te gaan over de issues. Op het moment dat je in gesprek bent, komen er oplossingen en conclusies waar de sector én de samenleving profijt van hebben.

Foto Jan Brands: Kees Hummel
Foto Barbara Brouwer: Karin Jonkers

Cultuurconnectie is de nationale brancheorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en volksuniversiteitswerk.

Phoenix Cultuur is het centrum voor kunstonderwijs in Meierijstad en initiatiefnemer van de CHV Academy, Circle of Talent.

Blogreeks ‘Brabant Sterker uit de coronacrisis’

Hoe benutten we het momentum van de coronacrisis om de wereld van morgen anders, beter, vorm te geven?

De coronacrisis heeft kwetsbaarheden in de maatschappij blootgelegd: van arbeidsmarkt tot aan gezondheid, van grondstoffentekort tot aan de effecten voor de retail en de leegstand in de binnensteden. Tegelijkertijd heeft de coronacrisis ook ontwikkelingen versneld en kansen zichtbaar gemaakt: van de mogelijkheden die digitalisering biedt tot de meerwaarde van een prettige en groene leefomgeving. Het momentum benutten vraagt van bestuurders om nú keuzes te maken: wat is de koers voor morgen en wat laten we achter ons?

ArbeidsmarktInZicht.nl & BrabantAdvies halen de blik op van buiten. Negen experts – uit Brabant en breder - geven hun visie op de ontwikkelingen in coronatijd en bijbehorende herstelaanpak.