Margriet Bouma: Regiosecretaris Koninklijke Metaalunie Overijssel en Noordelijk Flevoland

Gerard Wyfker: Manager Environmental affairs bij Koninklijke Metaalunie, projectleider bij Circulaire Maakindustrie

‘Digitalisering, robotisering en automatisering om de productieprocessen te optimaliseren: de Overijsselse maakindustrie maakt de stap naar Smart Industry. Die opgave gaat hand in hand met de klimaatopgave en de transitie naar circulariteit’, aan het woord is Margriet Bouma, regiosecretaris van de Koninklijke Metaalunie Overijssel en Noordelijk Flevoland. ‘Daarbij dwingen de tekorten op de arbeidsmarkt en de achterblijvende instroom in technische opleidingen tot samenwerking.’

Margriet Bouma ziet een stijgende vraag naar personeel: ‘De maakindustrie is de toeleverancier in de keten van de energietransitie. Hier worden de warmtepompen en andere producten gefabriceerd die de bouw en de installatietechniek nodig hebben. Er is daardoor grote behoefte aan jonge mensen die het bewustzijn meebrengen dat bedrijven een maatschappelijke opgave hebben ten aanzien van circulariteit. Bedrijven moeten in die denkwijze mee en het onderwijs heeft de taak de jonge mensen dat bewustzijn en de juistekennis zo vroeg mogelijk mee te geven. Ik ben er daarom groot voorstander van dat circulariteit nog sterker in het curriculum verweven wordt.’

Vooruit kijken

Als manager environmental affairs bij de Koninklijke Metaalunie en projectleider bij Circulaire Maakindustrie brengt Gerard Wyfker het thema circulariteit onder de aandacht bij overheden en bedrijfsleven. ‘Er dreigen wereldwijd tekorten aan belangrijke grondstoffen te ontstaan die de maakindustrie nodig heeft om te kunnen draaien. Daarmee is de noodzaak van circulariteit duidelijk. Die sense of urgency is nu ook nodig. De ondernemer moet namelijk nadenken hoe hij of zij producten kan blijven maken en daarvoor ook in de toekomst de grondstoffen kan verwerven. Dat vraagt een innovatief business plan met daarin diensten om het product terug te krijgen zodat de grondstoffen hergebruikt kunnen worden.’ Voor MKB-metaal heeft Koninklijke Metaalunie daarom een overzichtelijk stappenplan circulair bouwen ontwikkeld. Gerard Wyfker: ‘Circulariteit werkt anders dan conventioneel bouwen en speelt nu al een grote rol bij (nieuw)bouwprojecten.’

Meer werk, andere functies

Recycling, refurbishment, re-use, remanufacturing, et cetera vraagt niet alleen hoogwaardig opgeleide mensen om alles te bedenken en te ontwikkelen, maar ook veel ‘handjes’. ‘Het terughalen van de materialen leidt tot extra logistieke stromen en dus tot meer arbeidsplaatsen’, voorspelt Gerard Wyfker. ‘Ik verwacht dat de vraag naar personeel voor de techniek en de maakindustrie onder invloed van de transitie naar circulariteit alleen maar zal toenemen. De Koninklijke Metaalunie zet daarom in op het toelaten van arbeid uit andere Europese landen. Dat zou gecombineerd moeten worden met een verschuiving van de belasting op arbeid naar belasting op grondstoffen, zodat circulariteit per saldo voor de ondernemer gelijke heffingen met zich meebrengt.’ ‘Om concurrerend te blijven en het verdienvermogen op niveau te houden met het oog op onze welvaart, moeten we ook de arbeidsproductiviteit verhogen. Dat vraagt om procesinnovatie. Daarmee ontstaan ook andere functies’, aldus Margriet Bouma. Met het oog op die verandering ondersteunt de Metaalunie eigentijds werkgeverschap, zodat bedrijven een leercultuur ontwikkelen. ‘Met steun van de provincie Overijssel zetten we in op het bijscholen van vakkrachten in de bedrijven, zij-instroom en trajecten van werk naar werk. Om mensen voor de sector te behouden hebben we het Aanvalsplan Abeidsmarkt Techniek, Bouw en Energie ontwikkeld met daarin ook een actielijn goed werkgeverschap.’

Industriebeleid

Zowel Gerard Wyfker als Margriet Bouma zijn van mening dat de wet- en regelgeving nu nog onvoldoende is afgestemd op een circulaire toekomst voor de maakindustrie. Problemen als de netcongestie en de onmogelijkheid om energie uit te wisselen tussen bedrijven staan bijvoorbeeld verdergaande elektrificatie van productieprocessen in de weg. Ook het feit dat er geen waterstofleiding is voor Overijssel is Margriet Bouma een doorn in het oog. Zij concludeert dat er op regionaal, nationaal en Europees niveau industriebeleid nodig is, waarin overheid, bedrijfsleven en onderwijs gezamenlijk optrekken: ‘De maakindustrie staat voor zeer grote uitdagingen. Er komt door de geopolitieke ontwikkelingen, de energietransitie en het personeelsgebrek heel veel af op ondernemers. Om de Overijsselse maakindustrie te behouden, en te versterken door te helpen innoveren is regionaal industriebeleid nodig. Onze achterban, die met name bestaat uit MKB’ers, heeft bijvoorbeeld een gerichte, toegankelijke ondersteuningsstructuur nodig met vouchers, advies en begeleiding. De huidige wildgroei aan regelingen vraagt om helderheid, zodat ondernemers gemakkelijk de weg vinden. Daarbij is het belangrijk om elkaar regionaal tijdig op te zoeken en samen opgave-gestuurd op te trekken. We hebben in Overijssel al veel op de rit: de branches, de sectorgelden, afspraken met de bonden. We trekken samen op in diverse programma’s en lobbyen gezamenlijk op de relevante thema’s. Door middelen en krachten te bundelen op Europees, nationaal en regionaal niveau, komen we verder!’