Voorzitter Limburgse Werkgevers Vereniging, directeur/eigenaar Koobra Invest BV

"We moeten ons als samenleving schamen dat er zoveel mensen buiten de boot vallen, terwijl we in internationale lijstjes behoren tot de rijkste en gelukkigste landen. Hoe is het mogelijk dat de economie sinds de crisis van 2008-2009 met zo’n 17% is gegroeid, maar dat mensen met een middeninkomen hun rekeningen nauwelijks betaald krijgen?"

In 2018 werd ik voorzitter van de LWV met het gevoel dat we de sociale agenda opnieuw moeten bekijken. Ik denk namelijk dat wij als werkgevers een afstand ten opzichte van de maatschappij hebben gecreëerd! Met dertig Limburgse ondernemers hebben we dit besproken onder leiding van gouverneur Theo Bovens. Ik werd bevestigd in mijn gevoel en besloot het thema ook aan te kaarten bij Hans de Boer, toenmalig voorzitter van VNO/NCW, en de vijf andere regiovoorzitters. Onze gesprekken hebben mede geleid tot het Brugproject van VNO/NCW en MKB-Nederland, waarmee we boven water hebben gehaald wat de maatschappelijke rol van bedrijven is. De conclusie was dat we als ondernemers ook een opgave hebben om de samenleving bijeen te houden.

We hebben te zorgen dat de stap naar een duurzame, innovatieve toekomst voor iedereen bereikbaar wordt. Vanuit de bestaande sterktes van het (internationale) bedrijfsleven zullen we dat met nieuwe, vaak wezenlijk andere formules en recepten moeten doen. Dat werd ook de leidraad voor het langetermijnplan van Ingrid Thijssen, de nieuwe voorzitter van VNO/NCW. Het is een eerste stap om te constateren dat er een toenemende kansenongelijkheid bestaat in Nederland. Dat er kinderen met honger op school zitten en dat iemand met een middeninkomen niet kan rondkomen door ons fiscale stelsel, het toeslagenstelsel en de uit de hand gelopen huizenprijzen. Dan moet je aan de slag en niet in de valkuil trappen om jarenlang het ‘waarom’ te onderzoeken. Ik wil bijdragen aan concrete oplossingen.

Concreet

Voor Limburg zie ik drie lijnen waarlangs gewerkt moet worden: inclusie, circulaire economie en ruimtelijke ordening. De boel bij elkaar houden - inclusie en kansenongelijkheid opheffen - bereiken we door structureel en waardevol werk te creëren, te werken aan een eerlijkere inkomensverdeling en huisvesting betaalbaar te maken. We hebben in Limburg ook een enorme uitdaging wat betreft gezondheid. Vooral in Zuid-Limburg is de levensverwachting lager, de geestelijke gezondheid slechter en er is bovengemiddeld veel overgewicht. Vitaliteit staat dan ook op de agenda en er zijn ook vanuit de Provincie Limburg diverse initiatieven. Als LWV zetten we met Vitaal Bedrijf programma’s op voor bedrijven. Dat soort programma’s kun je collectief ontwikkelen. Ze moeten zeer laagdrempelig zijn en starten bij bewustwording. Dat kan door een gezondheidscheck af te nemen bij medewerkers die dat willen, gevolgd door een programma voor het gezin. Want als je je richt op het individu, heeft het geen duurzaam effect. Met Vitaal Bedrijf draagt het bedrijfsleven bij aan het oplossen van een probleem in Zuid-Limburg. En het is ook direct ‘kassa’ voor elke ondernemer: door te zorgen dat werknemers gezond en vitaal zijn, daalt het ziekteverzuim.

Gezondheid

Vitaliteit en brede welvaart zijn ook afhankelijk van financiële gezondheid. Een laag inkomen brengt stress met zich mee en slechte eetgewoontes. Om dit deel van het vraagstuk op te lossen, is het nodig dat mensen werk hebben en houden. Overheid en bedrijfsleven zullen daarin samen moeten optrekken. Ik ben voorstander van meer druk om mee te doen en een hogere netto beloning voor de middengroepen en de minima. Wat mij betreft is het daarom tijd om het minimumloon los te koppelen van de hoogte van de bijstand en WW-uitkeringen. Zo vergroot je de acceptatie van werk dat gedaan moet worden, maar waarvoor we nu internationale werknemers moeten invliegen. Tegelijk moet je het minimumloon verhogen op een zodanige manier dat het werkgeversdeel van het brutoloon niet of nauwelijks stijgt, waardoor we internationaal onze concurrentiepositie kunnen behouden.

Scholing

Kijkend naar de sectoren waar in Limburg veel vraag is naar personeel, stel ik vast dat er iets vreemds aan de hand is. Het zijn namelijk ook de sectoren waar het grootste aantal werkzoekenden zit, volgens de laatste cijfers van het UWV: zorg & welzijn, de metaal en installatiebranche en de horeca. Ik heb begrepen dat veel 50-plussers als moeilijk bemiddelbaar worden beschouwd. Zelf hanteer ik in mijn bedrijven nooit een leeftijdsgrens, het zou goed zijn als instanties daar ook mee ophouden. Mensen zijn vaak flexibel genoeg om met scholing hun loopbaan te vervolgen. Scholing zou beloond moeten worden om te voorkomen dat mensen die weinig opleiding hebben gehad, rond hun veertigste echt vastlopen vanwege de voortschrijdende digitalisering en ontwikkelingen als Artificial Intelligence. In mijn eigen bedrijven houd ik medewerkers voor dat zij door goede scholing niet langer afhankelijk zijn van mij, maar dat ik als werkgever afhankelijk word van hen. Limburg Leert biedt loopbaanadvies en leermogelijkheden. Leo Loopbaan is een programma dat mensen inzicht geeft in hun kansen voor loopbaanontwikkeling. Het begint te werken: bij Limburg Leert zijn inmiddels al zo’n duizend leeraanvragen ingevuld!

Limburgse Deltawerken

Een tweede belangrijke lijn om tot brede welvaart te komen is de circulaire economie. Sociaaleconomisch is de energietransitie voor Limburg een enorme uitdaging én een geweldige kans. Chemelot heeft de ambitie om in 2050 een volledig duurzame, circulaire en klimaatneutrale chemiesite te zijn. Een operatie vergelijkbaar met de Deltawerken. De enorme hoeveelheid kennis, visie en geld die beschikbaar is bij de 150 bedrijven op Chemelot, waarvan 60 chemische fabrieken, zal maken dat de Limburgse economie ver voorop kan gaan lopen wat betreft circulariteit en klimaatneutrale productieprocessen. Om ondernemingen daarbij te stimuleren pleit ik voor het faciliteren van investeringen ten behoeve van innovatie om te komen tot klimaatneutraliteit. Dat is voor de multinationals veel aantrekkelijker dan een extra CO2-heffing.

Overheid aan zet

Om als Limburg de energietransitie volop te kunnen benutten, is het essentieel dat de overheid belangrijke voorwaarden organiseert. Er is immers een gelijk speelveld nodig op de Europese markt. Verder zal een sterke lobby moeten bepleiten dat de overheid nu haar ereschuld aan Limburg heeft in te lossen. Er moet namelijk een pijpleiding komen voor het afvoeren van CO2 en het aanvoeren van waterstof en elektriciteit van en naar de kust. Verder zou energietransitie een vast onderdeel moeten worden bij het vaststellen van bestemmingsplannen en het verlenen van omgevings- en vestigingsvergunningen. Alle bedrijfsruimtes zouden, daar waar dat technisch kan, bijvoorbeeld via de vestigingsvergunning, kunnen worden voorzien van zonnedaken. Omdat elektriciteitsleveranciers voorlopig geen belang hebben bij aanpassing van de infrastructuur voor stroom, zal de overheid dat moeten oppakken. Net als in de jaren zestig toen in hoog tempo aardgasleidingen tot in de uithoeken werden aangelegd. Ook voor huishoudens moet het haalbaar worden om investeringen te doen die ertoe leiden dat ze evenveel energie opwekken als gebruiken. Daarvoor moet nagedacht worden over een voorfinanciering en vormen van aflossing.

De stikstofkwestie

De derde lijn is de ruimtelijke ordening. Immers het afgesproken woonvolume moet gerealiseerd worden. Daarvoor moet dan wel de stikstofcrisis zo snel mogelijk worden opgelost, wat ondanks de nieuwe wetgeving nog niet lijkt te lukken. Er spelen enorme belangen en de oplossing die is bedacht, gaat voorbij aan andere mogelijkheden. In het geval van de stikstofcrisis denk ik dat alle partijen bij elkaar gezet moeten worden. In mijn beeldspraak: ‘Zet de boeren, de minister, de aannemers en de natuurorganisaties op een boot en laat ze zo lang tussen Maastricht en Rotterdam heen en weer varen tot ze eruit zijn.’ Met een agrarische sector die wereldwijd vooroploopt, moet het toch mogelijk zijn om voor dit vraagstuk een oplossing te vinden die verder gaat dan het lokale denken van boeren uitkopen.

Innovatiehart van Limburg

Brede welvaart in Limburg tot stand brengen betekent kansen en kennis benutten. Er is enorme kennis op de vier Brightlands campussen. Of het nu gaat over de stikstofuitstoot, PFAS, energietransitie, circulariteit, AI of gezondheid. De uitdagingen die er zijn vragen om een krachtenbundeling door transparantie en kennisdeling. Ook hier kan de overheid een hefboomfunctie vervullen door een overkoepelend ‘Brightlands Limburg’ te entameren als kloppend kennis- en innovatiehart van Limburg. Door samenwerking en transparantie maken we van onze vraagstukken exportproducten. Ten behoeve van de revitalisering van mensen, wereldwijd, vergaren we in Limburg kennis die we kunnen exporteren. De behoefte aan technologische oplossingen maakt dat de opwaardering van technische beroepen op alle niveaus doorgaat. Pioniers en volgers, ondernemers en kennisinstellingen trekken gezamenlijk op. Zonder onmiddellijk te denken in termen van concurrentie maar juist door enthousiasme en trots.

Limburg na de coronacrisis; werken aan brede welvaart

Neimed, Zuyd Hogeschool, Etil en ArbeidsmarktInZicht hebben het initiatief genomen voor een bijzondere uitgave, waarin onderzocht wordt welke mogelijkheden Limburgse deskundigen zien om op sociaal en/of economisch gebied sterker uit de crisis te geraken.