Flexibele arbeid in Utrecht
Belangrijkste inzichten
- De meeste werknemers in Utrecht hebben een vast contract, maar de flexibele schil is de afgelopen jaren gegroeid tot 33 procent in 2018.
- In 2018 is het voor eerst in jaren dat het aantal werkenden met een vaste arbeidsrelatie in Utrecht sterker is toegenomen dan het aantal mensen met een flexibele baan.
- Als gevolg van de Nederlandse wet- en regelgeving verschillen de kosten en risico’s tussen flexibele en vaste arbeidsrelaties, hetgeen een belangrijke oorzaak is voor de toename van de flexibele arbeid.
- Er bestaan in Utrecht tussen sectoren aanzienlijke verschillen in het aandeel flexibele arbeid binnen het totaal aantal werkenden.
- Arbeidsschaarste zal de flexibilisering in specifieke beroepsgroepen en sectoren afremmen. Voor beroepen en sectoren waar geen schaarste is, is het waarschijnlijker dat de trend naar flexibelere arbeidsrelaties onverminderd doorzet.
vier van de tien werkenden in Utrecht hebben geen vast contract
In Utrecht zijn er in 2018 ongeveer 686 duizend werkenden. De meeste werkenden in Utrecht hebben een vast contract (420 duizend, 61 procent). Ongeveer 149 duizend werkenden zijn werknemers met een flexibele arbeidsrelatie (22 procent). 116 duizend werkenden zijn in 2018 actief als zelfstandige, waarvan bijna 90 duizend als zzp'er. De flexibele schil, werknemers met een flexibele arbeidsrelatie en zzp'ers, heeft in Utrecht in 2018 een omvang van 35 procent (239 duizend).
Werkenden naar type contract, 2018, Utrecht
forse toename Flexibele arbeid in Utrecht
Het aandeel werknemers met een vast contract is in Utrecht gedurende de periode 2003-2018 flink afgenomen, van 73 procent in 2013 naar 61 procent in 2018. Het aantal flexibele werknemers is tussen 2003 en 208 met 85 procent toegenomen, terwijl het aantal zzp'ers gedurende deze periode in Utrecht met 84 procent is toegenomen. Het aantal werknemers met een vaste arbeidsrelatie is in diezelfde periode met 1 procent afgenomen.
Het aantal vaste banen is in Utrecht in 2016 en 2017 wel gestegen. Maar aangezien de flexibele arbeid in deze periode nog sterker is gestegen, neemt het aandeel van de flexibele arbeid ook in 2016 en 2017 nog verder toe. In 2018 is het voor eerst in jaren dat in Utrecht het aantal werkenden met een vaste arbeidsrelatie sterker is toegenomen dan het aantal mensen met een flexibele baan.
Werkenden naar type contract, Utrecht
Sectorale verschillen in flexibele arbeid
Er bestaan in Utrecht tussen sectoren aanzienlijke verschillen in het aandeel flexibele arbeid, werknemers met een flexibele arbeidsrelatie en zzp'ers, binnen het totaal aantal werkenden.
- De sectoren detailhandel, horeca en zorg kennen in Utrecht in 2018 het grootste aantal werknemers met een flexibele arbeidsrelatie.
- De sectoren specialistische zakelijke dienstverlening, zorg en detailhandel kennen in Utrecht in 2018 het grootste aantal zzp'ers.
Deze sectorale verschillen ontstaan doordat de aard van het werk soms een grote mate van flexibiliteit, bijvoorbeeld omdat het werk seizoensgebonden pieken laat zien, vereist. Dit is bijvoorbeeld het geval in de horeca. Daarentegen zijn er ook sectoren waarin de aard van het werk zich niet of nauwelijks leent voor flexibele arbeidskrachten, zoals bijvoorbeeld bij de politie of defensie. Gedurende de periode 2003-2018 is de omvang van flexibele arbeid in alle sectoren toegenoemen.
Flexibele werknemers naar sector, 2018, Utrecht
ZZP naar sector, Utrecht
TOENEMENDE FLEXIBILISERING naar verwachting een structurele trend
Het CPB heeft eind 2016 onderzocht waarom in Nederland in vergelijking met andere Europese landen de afgelopen jaren een sterke flexibilisering van de arbeidsmarkt heeft plaatsgevonden. Dit verschil lijkt vooral samen te hangen met het verschil in arbeidsmarktinstituties. Nederlandse werkgevers kunnen risico’s en kosten, zoals ontslagbescherming en doorbetaling bij langdurige ziekte, vermijden door flexibele krachten aan te nemen. Het minimumloon van werknemers en de belastingen, sociale premies en pensioenpremies die moeten worden betaald bij werknemers maken het aanstellen van zzp‘ers in Nederland aantrekkelijker.
Werknemers hebben juist een voorkeur voor een vast contract. Wanneer werkgevers een structurele voorkeur hebben voor flexibiliteit en werkenden juist de voorkeur hebben voor ofwel een vast contract of goed verdienen als zelfstandige, dan lijkt de uitkomst het gevolg van arbeidsmarktpositie en onderhandelingsmacht. Mogelijk verklaart dit waarom de flexibilisering in de ene beroepsgroep veel sneller gaat dan in de andere. Arbeidsschaarste zal de flexibilisering in specifieke beroepsgroepen afremmen. Voor beroepen en sectoren waar geen schaarste is, is het waarschijnlijker dat de trend naar flexibelere arbeidsrelaties onverminderd doorzet.
