John Blankendaal: Managing director Brainport Industries

Toen eind 2019 in China de productie stilviel door de Covid-19 lockdown, maakten we ons nog geen zorgen over de beschikbaarheid van componenten. Er wordt in de aanloop naar het Chinese nieuwjaar immers altijd op voorraad geproduceerd. Maar toen ook in Nederland corona uitbrak, werden veel ondernemers bang: hoe zal de markt zich ontwikkelen, kunnen we straks nog wel produceren, moeten we mensen gaan ontslaan? Inmiddels heeft de coronacrisis ons laten zien hoe belangrijk het is om regie te hebben over de hele keten. Elke schakel is belangrijk en elk bedrijf moet zich klaarmaken voor Industrie 4.0.

Richting de zomer van 2020 werd duidelijk dat de orderportefeuille stabiel bleef en bij veel bedrijven zelfs groeide. Eigenlijk ging alles door, al zagen we in een beperkt aantal hightechsectoren wel een rem. Bij bedrijven die wereldwijd vestigingen hadden, gingen soms vestigingen dicht en moest de productie worden omgeleid via een andere vestiging. De automotive zakte in, waardoor de vraag naar chips vorig jaar daalde, wat geleid heeft tot de huidige tekorten. Met uitzondering van de luchtmacht is de hele luchtvaart ingestort, inclusief de vliegtuigbouw en service en onderhoud. Over de hele linie kunnen we nu echter zeggen dat 2020 voor de maakindustrie toch vrij goed is verlopen. Natuurlijk waren er aanpassingen nodig; thuiswerken is voor deze sector natuurlijk geen optie. Dus hebben de bedrijven gezorgd dat mensen veilig konden werken. Met een tweewekelijks online coronaspreekuur voor ondernemers heeft Brainport Industries de uitwisseling  van ervaringen, kennis en kunde gefaciliteerd. Op die manier konden ondernemers elkaar steunen, zodat ze er niet helemaal alleen voor stonden.

Ketenregie

De coronacrisis heeft het slim organiseren van de productie nog hoger op de agenda gebracht. Ondernemers kijken naar reshoring, nearshoring, offshoring, zodat ze zo weinig mogelijk schade lijden als er een schakel in de keten uitvalt. Ik geloof zelf niet in reshoring als primaire optie, enerzijds omdat onze arbeidskrachten duur zijn, anderzijds omdat we hier gewoon te weinig mensen hebben. Je moet kijken waar je talent zit en waar je markt is en daarop je keten inrichten. De Nederlandse industrie is zo georganiseerd dat we niet alles in één regio concentreren. Er zijn productiefaciliteiten in Tsjechië, India, Maleisië, Vietnam – all over the world. Hier in Nederland zit talent voor het begin van de keten: innovatie, het ontwikkelen van nieuwe producten en dat vertalen naar maakbare producten. Als het eenmaal uitontwikkeld is en een bepaald niveau heeft, breng je productie en productiemethode over naar een regio waar voldoende capaciteit is. Daarmee voorkom je kostprijserosie én speel je talent en capaciteit vrij voor volgende ontwikkelingen.

Techniekpromotie

Veruit het grootste probleem voor de ontwikkeling van de maakindustrie is het tekort aan vakmensen. Door de coronacrisis is de instroom van jonge mensen die kiezen voor een technisch beroep, nog verder afgenomen. Het stilvallen van het onderwijs betekende dat er veel energie is gaan zitten in het digitaal verzorgen van de lessen. Daardoor was er minder aandacht voor beroepenvoorlichting en dus ook voor techniekpromotie. Brainport Industries verzorgt elk jaar een aantal techevents bij bedrijven. Ook dat kon afgelopen jaar niet; elk risico op besmetting moest natuurlijk buiten de deur gehouden worden. De opdracht aan onszelf maar ook aan de overheid en onderwijs is om nu de schouders onder de techniekpromotie te zetten. De hightechindustrie in Brabant met al die maakbedrijven in de keten kan alleen floreren als er voldoende instroom is van mensen die kiezen voor de techniek.

Industrie 4.0

Een belangrijk aandachtspunt is dat (v)mbo’ers nog niet echt zien dat Brainport ook voor hen relevant is. Het beeld is dat hier vooral mensen nodig zijn met een hbo of hbo-plus opleiding. Maar alles wat bedacht wordt, moet ook gemaakt kunnen worden. Juist vakmensen weten hoe je dingen het beste, nauwkeurigste en efficiëntste kunt maken en realiseren. Moet je daarvoor draaien, frezen, 3D-printen? Dat vakmanschap en die creativiteit hebben we hier heel hard nodig. Er zijn ook ondernemers die nog niet goed beseffen dat zij een belangrijke schakel in de keten kunnen vormen. Brainport Industries werkt voortdurend aan een weerbare keten, de toeleveranciers zijn daarin onmisbare schakels. We moeten in de hele keten de beweging maken die nodig is voor de vierde industriële revolutie. De huidige automatisering en digitalisering bieden enorme kansen om sneller te reageren op veranderingen in de markt door snellere toegang tot informatie en snellere communicatie. Als we die processen in de keten goed regelen, zijn we als geen ander in staat om te weten wat de stand van zaken is in de markt, in je bedrijf, bij je collega’s en bij je klanten.

Wereldregio

Wij kunnen ons onderscheiden met verdergaande digitalisering en automatisering met in het verlengde daarvan zaken als machine learning en kunstmatige intelligentie, juist omdat wij elkaar goed kunnen vinden en goed samenwerken. Met het Smart Industry Prrogram stimuleren we de stap naar Industrie 4.0. We hebben met de Provincie een innovatieprogramma ‘Fabriek van de Toekomst’. In de Triple Helix bedienen we daarmee niet alleen de koplopers maar vooral ook de volgers. Zij moeten voldoende kansen, enthousiasme en support krijgen om mee te kunnen doen met de ontwikkelingen. Dat is essentieel om op wereldschaal innovatief en competitief te blijven. We hebben hier sinds de economische crisis in de jaren negentig een sterke samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en onderwijs. Iedereen beseft: als wij willen zorgen voor welzijn, welvaart, werkgelegenheid, dan is dat de verantwoordelijkheid van alle partners. Die samenwerking zit bij wijze van spreken in ons DNA.

Grotere koek

Spannender is het om het overleg binnen het bedrijfsleven te organiseren, omdat daar concurrentie een rol speelt. Door met elkaar de koek groter te maken in plaats van hem te verdelen, maak je de transitie naar ondernemerssamenwerking. Met die mindset en ondernemers die elkaar weten te vinden, heeft de maakindustrie ook in de Triple Helix een stem van betekenis. Daarmee kunnen we goed uitleggen waar wij tegenaan lopen en wat er bestuurlijk nodig is om barrières weg te nemen. Provincie, bedrijfsleven en onderwijs hebben een gezamenlijk belang om onze welvaart en welzijn goed te regelen. Dat betekent dat je met elkaar de dialoog moet blijven aangaan, van elkaar moet weten wat er speelt en samen een plan van actie maakt, ieder vanuit zijn eigen rol en positie. Van de overheid vraagt dat bestuurlijke slagkracht en daadkracht, werken aan gerichte acties. Daar hoort soms een stukje financiering bij, of een stem richting Den Haag. En in elk geval: techniekpromotie.

Blogreeks ‘Brabant Sterker uit de coronacrisis’

Hoe benutten we het momentum van de coronacrisis om de wereld van morgen anders, beter, vorm te geven?

De coronacrisis heeft kwetsbaarheden in de maatschappij blootgelegd: van arbeidsmarkt tot aan gezondheid, van grondstoffentekort tot aan de effecten voor de retail en de leegstand in de binnensteden. Tegelijkertijd heeft de coronacrisis ook ontwikkelingen versneld en kansen zichtbaar gemaakt: van de mogelijkheden die digitalisering biedt tot de meerwaarde van een prettige en groene leefomgeving. Het momentum benutten vraagt van bestuurders om nú keuzes te maken: wat is de koers voor morgen en wat laten we achter ons?

ArbeidsmarktInZicht.nl & BrabantAdvies halen de blik op van buiten. Negen experts – uit Brabant en breder - geven hun visie op de ontwikkelingen in coronatijd en bijbehorende herstelaanpak.