soorten en aantallen uitkeringen, naar regio

In Nederland kennen we een sociaal zekerheidsstelsel. Dit publieke stelsel wordt gebruikt om personen of gezinnen, die vanwege bepaalde omstandigheden in financiële problemen komen, te helpen. Het gaat hier om mensen die tijdelijk of blijvend geen of onvoldoende inkomen ontvangen, bijvoorbeeld als gevolg van werkloosheid, arbeidsongeschiktheid, ziekte of pensioen. Zij ontvangen ter compensatie één of meerdere uitkeringen (Zorgwijzer.nl). 

Het stelsel valt uiteen in sociale voorzieningen enerzijds en sociale verzekeringen anderzijds. Voorzieningen worden door het rijk betaald vanuit de belastingopbrengsten, terwijl verzekeringen door alle werknemers en werkgevers in Nederland worden betaald in de vorm van sociale premies. 

Het aandeel mensen met een uitkering varieert sterkt naar regio. Van ruim 22% in Flevoland, tot meer dan 33% in Zuid-Limburg (peilmoment: december 2017). Deze verschillen zijn belangrijk omdat de gemeenten, als gevolg van decentralisatie, verantwoordelijk zijn voor een steeds groter deel van het sociaal domein. 

Ontwikkelingen in het sociale domein in Brabant

Een AOW uitkering komt veruit het meeste voor. In Nederland heeft bijna één op de vijf mensen een AOW uitkering. In Brabant is dit iets lager (18,7%). Omdat iedereen die de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt deze uitkering krijgt, zegt dit bijzonder weinig over ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in een bepaalde regio. In de rest van dit artikel zullen we de AOW dan ook weglaten uit de analyse. Wilt u meer lezen over de vergrijzing in Brabant? Zie dan PBL, 2019. 

Voor de overige uitkeringen kunnen we de trends met elkaar vergelijken tot en met december 2017. We zien dat het aantal personen met een Wajong-uitkering relatief stabiel blijft sinds 2013 en dat vanaf 2016 hetzelfde gebeurt met de bijstandsuitkeringen. De daling van het aantal WAO-uitkeringen en de stijging van het aantal WIA-uitkeringen in Noord-Brabant hangen zeer sterk met elkaar samen. In 2006 verving de WIA namelijk de oude WAO regeling. Tot slot daalt het aantal mensen met een WW-uitkering sinds 2016 fors, wat natuurlijk sterk samenhangt met de historisch lage werkloosheid. Lees hier meer daarover. 

N.b. voor de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen WAO, WIA en Wajong is de meest recente data niet beschikbaar via het CBS, omdat het UWV problemen heeft met het aanleveren van deze gegevens. Dit is jammer, omdat we nu niet de trend voor alle uitkeringen kunnen vergelijken op het niveau van een provincie of arbeidsmarktregio. Voor meer informatie: zie de toelichting van het CBS bij de indicator. 

Brabant vergeleken met andere provincies

Als we Brabant vergelijken met de andere provincies valt op dat de provincie een relatief laag aandeel bijstandsuitkeringen (2,1%) en Wajong-uitkeringen (1,0%) heeft. Met de overige uitkeringen: Wajong, WAO, WIA en WW scoort Brabant in de middenmoot van de twaalf provincies. 

Groningen kent het grootste aandeel mensen in de bijstand (3,8%) en de Wajong (1,8%). Het grootste percentage mensen met een WW-uitkering vinden we in Drenthe, al zijn de verschillen voor dit type uitkering relatief klein (1,5% - 2,1%). In Utrecht, Flevoland en Noord-Holland is het aandeel mensen met een uitkering over het algemeen relatief het laagst.

De verschillen binnen Brabant

Tenslotte is het opvallend dat de verschillen in aandeel uitkeringen tussen de Brabantse arbeidsmarktregio's relatief klein zijn. In Midden-Brabant is het aandeel mensen met een WW- en bijstandsuitkering het hoogst (2,4% en 1,9%, respectievelijk), terwijl in Noordoost-Brabant relatief meer mensen Wajong- en WIA-uitkeringen ontvangen (1,2% en 1,1%).

Meer informatie en verder lezen

Zie het thema 'Arbeid en Sociale Zekerheid' bij het CBS voor gerelateerde trends. 

Zie de Zorgwijzer voor de verschillen tussen sociale voorzieningen en sociale verzekeringen, tussen volksverzekeringen en werknemersverzekeringen, en de verschillende uitkeringen.

Serie blogs over de decentralisaties in het sociale domein, van de website www.socialevraagstukken.nl. O.a. Pieter Hilhorst, Jos van der Lans, Evelien Tonkens. 

NOS (2018) Verschillen voor bijstandsgerechtigden groter door gemeentebeleid.